کلمه فقر به معنای نداشتن به قدر کفایت و ناتوانی در کسب و استفاده درست از واهب مادی و معنوی است و در زمینه‌های مختلف به کار می‌رود. در نظر عموم، به محض شنیدن کلمه فقر، ناتوانی مالی و فقر اقتصادی مجسم می‌شود. اما علاوه بر فقر اقتصادی و مادی، ممکن است جوامع مختلف با فقر اجتماعی، فقر مذهبی، فقر معنوی، فقر روحی، فقر فرهنگی و غیره دست و پنجه نرم کنند.

فقر از آنجا که فرهنگ از نظر کارشناسان مسائل اجتماعی، زیربنای هر جامعه محسوب می‌شود و هرچه فرهنگ یک جامعه غنی‌تر باشد بدون شک پیشرفت آن جامعه در مسیر رشد و تعالی بیشتری قرار خواهد گرفت. فقر فرهنگی می‎تواند عاملی بازدارنده برای رشد آن جامعه محسوب و آن را به سمت انحطاط بکشاند.

فقر فرهنگی در جوامع زمانی ایجاد می‌شود که آموزش‌های صحیحی به شهروندان داده نشود. فرهنگ سازی باید از زمان کودکی صورت گیرد تا مردم با آموزش‌های صحیحی بزرگ شوند و آن فرهنگ را حفظ نمایند. اگر از ابتدا آموزش صحیح نباشد، فرهنگ دچار فقر خواهد شد.

بسیاری از رفتارها و هنجارها به صورت فردی آموزش داده می‌شود و در زمینه فردیت، تقریبا همه مردم به خوبی آن‌ها را رعایت می‌کنند. ولی برخی رفتارها و هنجارها مربوط به زندگی اجتماعی و در برخورد با دیگر مردم است. رعایت حقوق دیگران، احترام گذاشتن به حقوق دیگر شهروندان و غیره، همگی جزو این هنجارهای رفتاری محسوب می‌شوند.

باید به کودکان در خصوص فرهنگ امور خیر، موسسات خیریه، حقوق نیازمندان و غیره، از کودکی آموزش داده و با مفاهیمی چون بخشش، کمک، نوع دوستی و غیره آشنا کرد. باید بدانند که نیازمند کیست و چرا به کمک احتیاج دارد و او چه نقشی در کمک کردن به نیازمند دارد.

متاسفانه هنوز هم در برخی از جوامع مفهوم کمک به نیازمند و انجام امور خیر هنوز به خوبی جا نیفتاده است. بسیاری از مردم نسبت به درد کشیدن هم نوع خود بی‌تفاوت هستند و یا اینکه راه کمک کردن به آن‌ها را نمی‌دانند. بنابریان نقش آموزش در از بین بردن فقر فرهنگی در زمینه امور خیر، بسیار پررنگ است.

گام اول در از بین بردن فقر فرهنگی، افزایش آگاهی است. اینکه مردم ندانند چگونه به یک فرد گرفتار کمک کنند، فقر فرهنگی محسوب می‌شود. نادیده گرفتن حقوق سالمندان، معلولان، کودکان بی سرپرست، زنان سرپرست خانوار و غیره، همگی فقر فرهنگی به حساب می‌آیند. بد رفتاری با زیر دست در ادارات، خیابان‌ها، احترام نگذاشتن به همنوع نیز از جمله مصادیق فقر فرهنگی هستند. با وجود فقر فرهنگی، هیچ جامعه‌ای زیبا نخواهد بود.

نه تنها سیستم آموزشی، بلکه در خانواده نیز باید آگاهی کودک در خصوص زندگی اجتماعی را ارتقا داده و او را تشویق به مطالعه کرد. با افزایش آگاهی، توان علمی و عقلی بهینه‌سازی شرایط محیطی در افراد  افزایش خواهد یافت و جامعه‌ای که افرادی آگاه داشته باشد، از جوامع برتر دنیا محسوب خواهد شد. همچنین افزایش سطح فرهنگ مردم یک جامعه، شاخص توسعه انسانی می‌باشد. اگر جامعه‌ای دچار رشد اقتصادی شود در حال که هنوز شمار مردم ناآگاه و بی‌سواد آن جامعه، افزایش پیدا نکرده باشد، یک کشور توسعه یافته قلمداد نخواهد شد.

بسیاری از کارشناسان جامعه‌شناسی ناهنجارهای جامعه را بررسی کرده و با ایجاد آگاهی برای مردم، فرهنگ‌سازی کرده و سعی در برطرف کردن ناهنجاری‌ها می‌کنند. فرهنگ‌سازی در خصوص امور خیریه و موسسات خیریه باید به صورتی به مردم آموزش داده شود که احساس نکنند مجبور به انجام کاری هستند. بلکه خود به صورت داوطلبانه و با میل شخصی به دیگران کمک کنند.

با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی می‌توان به چنین سطح فرهگ مورد انتظاری رسید. رمز موفقیت در برنامه ریزی صحیح و متناسب با مردم آن جامعه است. برنامه‌ریزی باید بر اساس میزان درآمد و وضعیت معیشتی مردم آن جامعه صورت گیرد. یکی از برنامه‌هایی که جوامع برای مدیریت کمک‌های مردمی به نیازمندان در نظر گرفته و برای سال‌های طولانی اجرا کرده‌اند، بنا کردن و اداره کردن سازمان‌های خیریه متنوع با ارائه خدمات گوناگون هستند.

نیکوکاری در خانواده شکل می‌گیرد و کودکان پیش از آنکه به اجتماع وارد شوند، از طریق والدین خود و آموزه‌های آنان یاد می‌گیرند که وسایل خود را به دیگران ببخشند و دیگران را دوست بدارند. در سطوح بالاتر، در مدارس با برگزاری مراسم جشن عاطفه‌ها، به کودکان می‌آموزند که همه برابرند و با هدیه دادن لوازم تحریر، لباس و غیره، به کودکانی که در وضعیت اقتصادی پایین‌تری قرار دارند کمک می‌کنند، زیرا آنان نیز حق زندگی، تحصیل و شاد بودن را دارند.

مردم باید بدانند که نیازمندان به چه چیزهایی احتیاج دارند و در حد توان خود به آنان کمک کنند. موسسات خیریه برای مبارزه با فقر فرهنگی در زمینه امور خیریه، برنامه‌های بسیاری برای مردم جامعه تهیه می‌کنند تا سطح آگاهی را بالا ببرند. برگزاری بازارچه‌های خیریه، تولید کلیپ و مطالبی در خصوص آشنایی با شرایط نیازمندان در رسانه‌ها ، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی مختلف، اطلاع‌رسانی راجع به خدمات و حوزه فعالیت‌های هر خیریه، شرایط مددجویان در مراکز نگداری از سالمندان و یا معلولان و غیره، همگی از فعالیت‌های سازمان‌های خیریه در زمینه افزایش اطلاعات و از بین بردن فقر فرهنگی و ناآگاهی مردم جامعه است.

بسیاری از مردم به دلیل فقر فرهنگی و عدم آموزش صحیح، از حقوق همنوعان خود چون حفظ شأن و آبروی اجتماعی آگاه نیستند و گاهی با کمک کردنشان به آن‌ها نه تنها خوشحالشان نمی‌کنند، بلکه رفتارشان موجب آزرده‌خاطر شدن این افراد خواهد شد. مردم باید بدانند که افراد نیازمند به دلیل فشارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند و خواست خودشان نبوده است. بنابراین درست است که در شرایط مطلوبی قرار ندارند ولی به لحاظ اجتماعی، همگی با هم برابرند.

در برخورد با نیازمندان باید رفتاری سرشار از تواضع و عطوفت بروز داد. اگرچه کمی کلیشه‌ای به نظر می‌رسد ولی برای درک بهتر نیازمندان، لازم است خود را در شرایط آنان تصور کرد. اینکه آن شرایط سخت اگر برای ما اتفاق بیفتد و در شرایط بی‌پولی، بیماری، گرسنگی، نداشتن محلی برای سکونت و غیره قرار بگیریم، چه خواهیم کرد. اگر نیاز به کمک داشته باشیم، آن کمک را قبول می‌کنیم؟ اگر رفتار تند یا سردی در فردی که کمک می‌کند ببینیم، آیا باز هم آن کمک را قبول می‌کنیم؟ فرد نیازمند در شرایط سخت گرفتار است. با رفتار نامناسب و فقر فرهنگی شرایط را برای او دشوار نکنیم.

برای مبارزه با فقر فرهنگی و افزایش فرهنگ کمک به نیازمندان، لازم است این فرهنگ زیبا را از اطراف خود آغاز کنیم. در خانه، اقوام و همسایه‌ها ممکن است کسی باشد که به کمک نیاز داشته باشد. لازم است آن‌ها را شناسایی و در کمال احترام و انسان‌دوستی نیاز آن‌ها را در حد توان برطرف کرد. برخی افراد هستند که در اطراف خود هیچ نیازمندی را نمی‌شناسند. این افراد با مراجعه به مراکز و موسسات خیریه می‌توانند سهم بزرگی در کاهش فقر فرهنگی و افزایش فرهنگ کمک به نیازمندان داشته باشند.

احساس مسئولیت برای مشارکت در امور خیر نظیر مدرسه ساختن برای دانش‌آموزان مناطق محروم، بیمارستان و یا درمانگاه ساختن، آموزش مهارت‌های مختلف به صورت رایگان به افراد نیازمند، برطرف کردن نیازهای فیزیکی و مواد اولیه مانند غذا، آب و پوشاک و غیره، همگی حرکت مفید و بزرگی برای ریشه کن کردن فقر فرهنگی به شمار می‌روند.

فرهنگ سازی در یک جامعه باید به گونه‌ای باشد که مردم در مقابل امور خیر و انجام کارهای نیکوکارانه، به صورت خودجوش احساس مسئولیت کرده و در انجام چنین اموری، با میل و رضایت شخصی مشارکت کنند. در جامعه‌ای که آموزش و زیربناهای آموزشی صحیح باشد، فرهنگ‌سازی نیز به صورت خودکار درست خواهد بود و آن جامعه با فرهنگ غنی به پیش خواهد رفت. بیایید با آموزش صحیح و افزایش آگاهی، فقر فرهنگی را از بین ببریم و در این بین، فرهنگ کمک به نیازمندان را نیز در نظر داشته باشیم.