انجام اعمال خیریه و نیکوکاری در فرهنگ ایران، قدمتی دیرینه دارد. خیریه به اعمال نیک و عام‌المنفعه‌ اطلاق می‌شود که در جهت ایجاد تغییر مثبت در جامعه و کمک به نیازمندان انجام می‌شوند. نیکوکاری و بشردوستی به عنوان یک خصلت فطری و خدادادی در وجود انسان‌ها وجود دارد که با سیر تکاملی انسان‌ها به رشد و شکوفایی رسیده است. موسسه خیریه نقش مهمی در انجام امور خیر به صورت سازماندهی شده ایفا می‌کند. موسسه خیریه عموما یک سازمان عام المنفعه مردم نهاد است که معمولا به صورت غیر انتفایی و غیر سیاسی در رفع مشکلات مردم یک کشور در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کند. موسسات خیریه در دو حیطه دولتی و خصوصی مشغول به فعالیت هستند. در خصوص حوزه فعالیت‌های یک موسسه خیریه می‌توان به فعالیت‌های فرهنگی، آموزشی، بهداشتی و درمانی، مذهبی و غیره اشاره کرد.

 

موسسه خیریه دولتی: موسسه خیریه که از سمت دولت حمایت مالی و غیر مالی می‌شود و به دنبال کمک از طریق سازما‌ن‌ها و نهادها و ادارات دولتی هستند و اهداف خود را با کمک این ارگان‌ها دنبال می‌کنند.

موسسه خیریه خصوصی: این نوع موسسه خیریه فعالیت‌های خود را بر اساس کمک‌های نقدی و غیر نقدی مردمی و منابع شخصی انجام می‌دهد. در صورت گسترش فعالیت‌ها، به جمع‌آوری کمک‌های مردمی مبادرت ورزیده و منابع مورد نیاز خود را تامین می‌کنند.

یک موسسه خیریه بر اساس قوانین آن کشور واجد شرایط خوانده شده و به رسمیت شناخته می‌شود و این شرایط در هر کشوری بر طبق قانون اساسی آن کشور متفاوت است. زمینه فعالیت مالی هر موسسه خیریه بر طبق قوانین مالیاتی کشورش بوده و فقط در حوزه خدماتی که مجوز صادر شده است، می‌تواند فعالیت داشته باشد. در غیر این صورت دچار تخطی شده و پیگرد قانونی خواهد داشت.

یک موسسه خیریه بر پایه صداقت، اعتماد، احترام و مشارکت بنا شده است و همه موسسات خیریه تلاش می‌کنند تا در راستای این اصول گام برداشته، اعتماد مردم را به دست آورند و در این چارچوب‌ها، بهترین خدمات خود را ارائه دهند.

اگرچه شناخت مردم از موسسات خیریه افزایش یافته و میزان کمک‌های مردمی با این موسسات رو به افزایش است، ولی تعادلی بین امکانات و نیازها وجود ندارد. امروزه بر اثر بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله، طوفان، حوادث جاده‌ای و تصادفات، تورم، مشکلات اقتصادی و غیره، آمار نیازمندان جوامع نیز افزایش یافته است. همین باعث افزایش میزان همکاری موسسات خیریه با مردم و دولت می‌شود. اگرچه دولت از موسسات خیریه حمایت می‌کند ولی در اینجاست که عدم تعادل امکانات و نیاز، به مشارکت‌های مردمی احساس می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که موسسه خیریه نوعی کسب و کار است که برای کمک‌رسانی سازمان یافته به نیازمندان تشکیل شده‌ است تا خدمات و محصولات را در زمانی مناسب و از روشی صحیح، به افراد نیازمند و تهی‌دست برساند.

هدف یا اهداف یک موسسه خیریه

ایده اصلی در پس یک سازمان خیریه این است که تمام سود حاصل از کمک‌های مالی دولتی و مردمی، فعالیت‌های تجاری یا هزینه‌های فردی، تنها صرف امور کمک به نیازمندان شود و نیازهای ابتدایی آنان را برآورده کند. هر موسسه خیریه بر طبق اساسنامه خود عمل کرده و فقط در همان زمینه‌های ذکر شده در اساسنامه فعالیت دارد. فاکتورهایی نظیر منطقه جغرافیایی، محیط، اندازه موسسه، میزان افراد تحت پوشش، میزان بودجه و غیره، همگی بر اهداف یک موسسه خیریه اثرگذار خواهند بود. برای مثال، یک موسسه خیریه نظیر انجمن سرطان آمریکا، عملکردی متفاوت‌تر و با وسعتی بیشتر نسبت به یک موسسه خیریه در یک شهر کوچک منطقه‌ای دور افتاده در یکی از کشورهای جهان سوم خواهد داشت. در چنین مثالی، میزان بودجه، کمک‌های مردمی، منطقه جغرافیایی و غیره، عوامل

 بسیار تاثیرگذاری خواهند بود. بنابراین موسسات بر اساس شرایط موجود، اهداف خود را تعیین کرده و برای نیل به آن اهداف تلاش می‌کنند. هدف یک موسسه خیریه تنها رفع نیازهای مادی نیازمندان نیست! در درجه اول آگاه کردن افراد، بازگرداندن حس اعتماد به نفس، بارور کردن توانایی‌های آن‌ها و ایمان داشتن به توانایی‌ها، از اهداف اصلی موسسات خیریه به شمار می‌رود.

موسسات خیریه برای رسیدن به اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود نیاز به حمایت مالی دارند. حمایت مالی به خودی خود هدف محسوب نمی‌شود، بلکه برای به سرانجام رساندن اهدافِ ماموریت یک سازمان صرف می‌شود. کمک‌های نقدی می‌توانند بسیاری از نیازهای زیر ساختی یک موسسه خیریه را به راحتی بر طرف کنند. بنابراین بهترین کمکی که مردم می‌توانند در راستای حمایت از هر موسسه خیریه انجام دهند، حمایت نقدی است.

اخذ مجوز موسسات خیریه

موسسات خیریه در ایران به طور معمول، از دو نهاد دولتی مجوز فعالیت دریافت می‌نمایند. برخی از موسسات خیریه از سازمان بهزیستی کشور و برخی دیگر از  اداراتی استانداری و فرمانداری مجوز اخذ می‌کنند. سازمان‌هایی که از اداراتی نظیر استانداری و فرمانداری مجوز اخذ می‌کنند، به عنوان سازمان مردم نهاد یا NGO شناخته می‌شوند.

انواع فعالیت‌های یک موسسه خیریه

همانطور که اشاره شد، فعالیت‌های موسسات خیریه بر طبق اساسنامه بسیار متفاوت است. برخی از خیریه‌ها فعالیت‌هایی را به طور خاص دنبال می‌کنند. انجمن حمایت از کودکان سرطانی، انجمن حمایت از بیماری‌های خاص، موسسه حمایت از زنان سرپرست خانوار، موسسه بنیاد کودکان ایدز، انجمن حمایت از حیات وحش، سازمان حمایت از محیط زیست و غیره ... مثال‌هایی از سازمان‌هایی هستند که فعالیت خاصی را دنبال می‌کنند. برخی دیگر از موسسات خیریه نیز وجود دارند که فعالیت‌های گسترده‌ای را دنبال می‌کنند. از جمله فعالیت‌های مهم موسسات خیریه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جمع‌آوری کمک‌های مردمی و توزیع کمک‌های نقدی و غیر نقدی به نیازمندان
• کمک به مردم مناطق محروم
• تامین پوشاک
• تامین مواد غذایی
• تامین مواد بهداشتی
• تامین مسکن، کمپ و چادر و وسایل منزل
• آموزش کودکان در مناطق محروم
• آموزش حقوق انسانی به افراد کم‌سواد و بی‌سواد
• ایجاد سازمان‌ها و مراکز آموزشی برای آموزش مهارت‌های عمومی و مهارت‌های خاص به نیازمندان
• ساخت مساجد
• بیمارستان و درمانگاه‌ها در مناطق محروم و ارائه خدمات پزشکی و درمانی
• ایجاد بخش‌ها و نهادهای دولتی مربوط به امور خیریه، مانند امور مربوط به بیمه در سازمان بیمه، امور مربوط به وام کم بهره در بانک‌های مربوطه و سایر خدمات دولتی
• و ...

مشارکت در موسسه خیریه

هر قدم مثبتی که در جهت از بین بردن نیازهای مردم نیازمند در هر جامعه‌ای برداشته شود، مشارکت با موسسه خیریه به شمار می‌آید. مشارکت در امور خیریه، فقط از طریق اهدای کمک‌های نقدی صورت نمی‌پذیرد! پرداخت نقدی یکی از راه‌های انواع مشارکت با موسسات خیریه به شمار می‌آید. از جمله فعالیت‌های مشارکت با موسسات خیریه، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تلاش برای از بین بردن فقر
• تلاش برای افزایش سطح تحصیلات بچه‌های نیازمند در مناطق محروم
• تامین هزینه‌های ایاب و ذهاب بیماران تحت پوشش خیریه به مراکز درمانی
• تلاش برای کاهش میزان آلودگی در مناطق محروم
• افزایش سطح بهداشت و درمان در مناطق محروم شهرها
• اهدای خون برای مردم سیل‌زده و یا زلزله‌زده
• ساختن سرپناه برای مردمی که در اثر بلایای طبیعی محل سکونتشان از بین رفته است
• تامین اجاره مسکن
• تامین هزینه تعمیرات مسکن
• کمک در پاکسازی محیط زیست به صورت داوطلبانه
• ایجاد و شرکت در بازارچه‌های خیریه و صرف هزینه در یک موسسه خیریه معتبر
• حضور در مراکز حمایت از حیوانات و همکاری با آن‌ها در جهت نظافت و درمان حیوانات
• آموزش داوطلبانه مهارت‌های خاص به کودکان و نوجوانان در مناطق محروم
• تهیه جهیزیه برای دختران خانواده‌های نیازمند
• کمک هزینه ازدواج به پسران
• ایجاد مشاغل خانگی و خودکفایی نیازمندان
• و ...

چرا زمانی که می‌توانیم دلی را شا د کنیم و لبخندی بر لبی بنشانیم، از این کار دریغ کنیم؟!