امروزه نگهداری، مراقبت و کمک به کودکان بی سرپرست به یک دغدغه بزرگ در بسیاری از جوامع تبدیل شده است. عواملی نظیر بلایای طبیعی همچون زلزله، فقر زیاد خانواده، جنگ و غیره، همگی بر آمار تعداد کودکان بی سرپرست که یک یا هر دو والدین خود را از دست می‌دهند، می‌افزاید. کودکان قادر به مراقبت از خود نیستند و همین باعث می‌شود به کمک دیگری نیاز پیدا کنند. ‌

کودکانی که تحت پوشش مراکز بهزیستی و موسسات خیریه قرار می‌گیرند، بسیار خوش شانس هستند زیرا نه تنها جایی برای ماندن، غذایی برای خوردن و لباسی برای پوشیدن دارند، بلکه از خدماتی چون تحصیل و آموزش مهارت‌های مختلف نیز بهره می‌برند.

برای کمک به کوکان بی سرپرست عوامل بسیار زیادی دخیل هستند. اینکه در ابتدا باید بدانیم منطقه جغرافیایی کجاست؟ کودک بر اثر چه دلایلی بی سرپرست شده است؟ نیازهای او چیست؟ نیازهای یک کودک بی سرپرست در یک منطقه محروم با یک کودک بی سرپرست در پایتخت متفاوت است.

از جمله فاکتورهای کمک به کودکان بی سرپرست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نیاز به توجه

از بزرگترین نیازهای کودکان بی سرپرست، نیاز به توجه و دیده شدن است. زیرا که بی‌توجی هر فردی را به سوی منزوی شدن، عصبی و پرخاشگر شدن و در نهایت، افسرده شدن می‌برد. افسردگی نیز می‌تواند مقدمه‌ای برای به جنون رسیدن باشد. بیش از هر چیزی باید با این کودکان تعامل داشت و با آن‌ها صحبت کرد. به حرفهایشان گوش داد و به خواسته‌های آنان توجه نشان داد. در صورت منطقی و معقول بودن، خواسته‌ها را برآورده کرد و در غیر این صورت باید آنان را با ذکر دلایل منطقی از نامعقول بودن خواسته‌شان مطلع کرد.

باید به این کودکان حس حمایت داد. باید به آن‌ها نشان داد که تنها نیستند و هر زمان که نیاز به کمک داشته باشند، کسی هست که به آنان کمک کند. این کودکان را باید به گونه‌ای پرورش داد که بتوانند شرایط خود را بهبود ببخشند و سطح تحمل و توان خود را بالا ببرند. باید به آن‌ها یاد داد تا اعتماد به نفسشان را بالا ببرند زیرا در این صورت است که می‌توانند با مشکلاتی که هر روز مواجه می‌شوند، دست و پنجه نرم کنند.

برای کمک به کودکان بی سرپرست باید با آنان همراهی کرد و به آن‌ها یاد داد که توانایی‎‌هایشان را کشف کرده و آن‌ها را پرورش دهند. با حمایت درست و به موقع باید آن‌ها را پرورش داد و به آن‌ها فهماند که فرد ارزشمندی هستند و می‌توانند همانند سایر شهروندان، یک شهروند مفید و ارزشمند برای جامعه باشند.

• وقت گذراندن با کودکان بی سرپرست

کودکان بی سرپرست نیز همانند سایر کودکان نیازمند تعامل و تفریح هستند. باید برای تعامل وقت کافی گذاشت، با این کودکان به مکان‌های تفریحی رفت و با آن‌ها زمان سپری کرده و حتی با آن‌ها غذا خورد. زمانی که رفتاری متفاوت با این نوع کودکان می‌شود، آن‌ها این تفاوت را به وضوح حس کرده و فکر می‌کنند که مورد قبول جامعه نیستند. بنابراین، خود را به مرور عقب کشیده و تنهایی را ترجیح می‌دهند. تنهایی خطر بزرگی برای هر فرد در جامعه محسوب می‌شود.

وقتی که فردی مقداری از زمان خود را با چنین کودکی سپری می‌کند، به او می‌فهماند که با سایر کودکان فرقی ندارد و او نیز یک شهروند محسوب می‌شود، اگرچه شرایط زندگی متفاوت‌تری دارد. پارک، سینما، شهربازی، رستوران، مکان‌های تفریحی مختص کودکان، همگی مکان‌هایی هستند که همه کودکان نیاز دارند استفاده کنند تا علاوه بر تفریح کردن، جنبه‌های مختلف رشدی-شناختی آنان پرورش یابد.  

• کمک هزینه تحصیل

قدرت یک جامعه در سطح سواد مردم آن جامعه است. بنابراین باید از کودکی به تحصیل توجه نشان داد. کودکان بی سرپرست به تنهایی و بدون کمک، قادر به ادامه تحصیل نیستند زیرا نه پولی دارند و نه مدرسه‌ای می‌شناسند. باید کسی از آن‌ها حمایت کند تا بتوانند به مدرسه بروند. در اینجاست که خیرین و موسسات خیریه برای کمک به کودکان بی سرپرست هر ماه مقداری از هزینه‌های تحصیل این کودکان را بر عهده می‌گیرند.

علاوه بر کمک هزینه‌های تحصیلی و امتیازاتی که در برخی مدارس برای این کودکان در نظر گرفته می‌شود، برخی خیرین در مناطق محروم اقدام به ساخت مدرسه می‌کنند تا کودکان آن منطقه بتوانند حداقل سواد پایه را داشته باشند و پس از پایان دوره ابتدایی و مقدماتی تحصیل، در صورت تمایل، برای ادامه تحصیل به مقاطع بالاتر در مدارس معتبرتری بروند.

• کمک هزینه درمان

بسیاری از کودکان بی سرپرست نیاز به کمک‌های پزشکی و خدمات درمانی دارند. در اثر دلایل مختلفی ممکن است بیمار شوند و یا دچار جراحت شوند و به درمان نیاز پیدا کنند. اگرچه بسیاری از پزشکان برای کمک به کودکان بی سرپرست به صورت کاملا خود جوش و بدون کسب هیچگونه پولی، اقدام به ارائه خدمات رایگان به مراکز درمانی، بهزیستی و موسسات خیریه می‌کنند اما تهیه کردن داروها و مواد پزشکی نیاز به سرمایه دارد.

خیرین و ارگان‌های مختلف نظیر بهزیستی و سازمان‌های خیریه، مبلغی را برای کمک به کودکان بی سرپرست و روند درمانی آن‌ها در نظر می‌گیرند. این مبلغ شامل تهیه دارو، وسایل و دستگاه‌های پزشکی و غیره می‌شود. برخی از خیرین نیز اقدام به ساخت بیمارستان و درمانگاه می‌کنند و آن را برای درمان رایگان کودکان بی سرپرست وقف می‌کنند.

• کلاس‌های آموزشی

علاوه بر آموزش خواندن و نوشتن، نیاز است کودکان آموزش‌های دیگری نیز ببینند تا بتوانند استعدادهای خود را بهتر شناخته و آن‌ها را پرورش دهند. خوشبختانه جامعه به سمتی رو به رشد است که مردم با دید باز به امور خیریه نگاه می‌کنند. افراد بسیاری با داشتن استعدادهای خاص، برای آموزش دادن به کودکان بی سرپرست، زمان می‌گذارند. آموزش موسیقی، آموزش زبان‌های خارجی، آموزش هنرهای مختلف نظیر نقاشی، مجسمه سازی، خیاطی و هزاران هنر و مهارت دیگر از جمله کلاس‌هایی است که افراد مختلف به رایگان در اختیار کودکان بی سرپرست قرار می‌دهند.

از آنجا که علاقه و استعداد هر کودکی با دیگری متفاوت است، بهتر است سرپرستان به کودکان و علاقه‌مندی‌های آنان توجه کنند تا بدانند که هر کدام به چه چیزی علاقه نشان می‌دهند و استعدادشان در چه زمینه‌ای است. در این صورت است که می‌توان استعدادیابی کرده و هر کودک را به سمتی که باید، هدایت کرد. برای مثال، کودکی که به نقاشی علاقه فراوانی نشان می‌دهد را هرگز نباید مجبور به یادگیری زبان کرد. با این کار فقط او را از انجام کاری که به آن علاقه‌مند است دور کرده و به سمت کاری هدایت می‌کنیم که به آن علاقه ندارد. در نتیجه در او نسبت به هر دو کار احساس تنفر ایجاد می‌کنیم و همین باعث می‌شود شانس پرورش استعداد در او از بین برود.

• اردوهای تفریحی و زیارتی

کودکان بی سرپرست نیز همانند کودکان دیگر حق دارند از اماکن تفریحی، سیاحتی و زیارتی اطراف خود دیدن کنند. سرپرستان باید برنامه‌هایی فراهم کنند تا بتوانند این کودکان را برای بازدید از مناطق دیدنی شهر ببرند.

• جلسات مشاوره درمانی و تحصیلی رایگان

بسیاری از مراکز مشاوره برای کمک به کودکان بی سرپرست خدمات رایگان به آنان ارائه می‌دهند. برخی از کودکان بنابر شرایط زندگی، به جلسات مشاوره نیاز دارند. خدماتی که در جلسات مشاوره ارائه می‌شود بر اساس نیاز کودکان، تحصیلی و یا درمانی می‌باشند.

برخی کودکان به دلیل آسیب‌های وارد شده به آنان مانند از دست دادن والدین و خانواده، مورد خشونت و تعرض اجتماع  و فرد قرار گرفتن، بیماری و غیره، نیاز به مشاوره دارند تا بتوانند با پذیرفتن شرایط موجود، به زندگی عادی برگردند.

برخی مشاوران نیز برای امور تحصیلی کودکان بی سرپرست مشاوره و کمک می‌دهند. اینکه درصد یادگیری کودک و ضریب هوشی او چقدر است و بهتر است در چه مدرسه‌ای مشغول به تحصیل شود.

همانطور که اشاره شد، تنها نیاز کودکان بی سرپرست پول نیست. علاوه بر عوامل ذکر شده، هزاران راه برای کمک به کودکان بی سرپرست وجود دارد. کافیست به این کودکان نزدیک شده و با مشکلات زندگی آنان از نزدیک آشنا شویم. در این صورت است که می‌توانیم در کمک به کودکان بی سرپرست بیشترین و بهترین نقش را ایفا کنیم.