همه انسان‌ها برای زندگی، نیازمند امنیت جسمی، روحی، اقتصادی، اجتماعی و غیره هستند. در این میان، کودکان به لحاظ کم‌توان بودن در حفاظت از خود در مواجهه با مشکلات مختلف، نیازمند مراقبت و حمایت از سوی والدین و دیگر افراد جامعه هستند. با توجه به اینکه هر جامعه‌ای درک و تعریف متفاوتی از کودک دارد، قوانین مختلفی در راستای حمایت از حقوق کودکان تعیین می‌شود. چرا که کودکان هر جامعه بنابر شرایط محیطی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، زندگی متفاوتی نسبت به کودکان جوامع دیگر دارند. از زمانی که جنین تشکیل می‌شود، حقوقی انسانی برای او در نظر گرفته می‌شود. این حقوق، قوانینی انسان دوستانه به منظور حمایت، نگهداری و سهولت زندگی کودکان هستند.

به طور کلی، پیمان‌نامه حقوق کودک یک کنوانسیون بین‌المللی بوده که حقوق سیاسی، مدنی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که اقدام به امضای این معاهده نموده‌اند، موظف به اجرا کردن و پایبند بودن به این کنوانسیون بوده و در صورت عدم اجرا، شکایات موجود در این خصوص، به کمیته حقوق کودک ملل متحد ارجا می‌شود. این کنوانسیون در 20 نوامبر 1989 توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد مورد پذیرش قرار گرفت و از 2 سپتامبر 1990 به مرحله اجرا درآمد و تا کنون 193 کشور به این حرکت ارزشمند جهانی، ملحق شده‌اند.

بر اساس این پیمان‌نامه، حقوقی انسان دوستانه تعیین شده است که نیاز به احترام و اجرای حمایت از حقوق کودکان توسط جوامع مختلف دارد. بر اساس این قوانین، کودکان نیاز دارند تا در امنیت زندگی کنند، با احترام و عشق با آنان رفتار شود، علم و دانش کسب کنند، تحت مراقبت‌های پزشکی باشند و در مقابل خشونت و سو استفاده حمایت شوند. نه تنها خانواده، بلکه تمامی افراد یک جامعه موظف به حمایت از حقوق کودکان هستند و تا زمانی که به سن قانونی برسند، باید به حمایت از فرزند خود ادامه دهند.

لازم است با این حقوق آشنایی داشت تا در جهت حمایت از حقوق کودکان بتوان گام برداشت. پیمان‌نامه حقوق کودکان در 54 ماده می‌باشد که 41 ماده در خصوص حقوق مختلف کودکان و 13 ماده درباره چگونگی اجرای آن در کشورها،  ارائه شده است. در هر کشور بر اساس قانون اساسی و نیز شرایط محیطی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن کشور برخی قوانین لازم الاجرا بوده و برخی دیگر از اهمیت خاصی برخوردار نیستند.

در خصوص حمایت از حقوق کودکان در ایران، باید نسبت به مهم‌ترین این حقوق آگاهی داشت:

• کودکان با هم برابرند، عدم تبعیض

دولت و خانواده و همه افراد جامعه موظفند در راستای حمایت از حقوق کودکان اطمینان حاصل کنند که شرایط همه کودکان یکسان است و عواملی چون رنگ پوست، زبان، نژاد، جنسیت، مذهب، دارایی، ناتوانی، ملیت، قومیت و غیره، باعث ایجاد تبعیض در میان کودکان نمی‌شود.

• حمایت از حقوق کودکان در حق حیات و داشتن هویت فردی

همه کودکان در بدو تولد نام و نام خانوادگی داده می‌شوند تا هویت فردی آنان مشخص شود که فرزند چه کسانی هستند، در کجا به دنیا آمده‌اند، شماره شناسنامه آنان چیست و این دست اطلاعات که باعث شناخته شدن فرد و تفکیک او از سایر شهروندان یک جامعه می‌شود. عواملی از این دست، حق طبیعی هر کودک است و باید انجام شود. هر کودک حق زندگی کردن دارد و دولت‌ها موظفند شرایط را برای رشد و توسعه کودکان یک جامعه در اختیار آنان قرار دهند. دولت‌ها باید ابزارها و سازوکارها را به نوعی ایجاد کنند که در راستای پیشرفت کودکان باشد.

• رعایت منافع کودکان

بر اساس این قوانین، در اولویت قرار دادن منافع کودکان در هر اقدامی بر هر چیزی ارجحیت داشته و بر وظایف والدین در رشد و تربیت کودکان و رعایت عدالت و انصاف در برخورد با آنان تاکید بسیار دارد.

• حمایت از حقوق کودکان با تامین نیاز به خوراک و پوشاک مناسب و محلی برای سکونت

خوراک، پوشاک و مسکن از جمله حقوق و نیازهای اولیه هر انسان در سراسر دنیاست. بهره‌مندی از خوراک و پوشاک مناسب از حقوق مسلم هر کودک است، زیرا که برطرف کننده نیازهای جسمی و سلامت اوست. بر اساس قوانین تعیین شده در راستای حمایت از حقوق کودکان در کنوانسیون، دولت‌ها موظفند با فراهم کردن مواد غذایی مقوی و آب آشامیدنی سالم، با بیماری‌ها و سوء تغذیه کودکان مبارزه کنند. همچنین شرایطی را فراهم آورند تا خانواده‌ها بتوانند به راحتی نیازهای کودکان خود را فراهم آورند.

کودکان نیاز دارند جایی برای زندگی تحت عنوان "خانه" داشته باشند. همچنین، داشتن خانواده از حقوق طبیعی کودکان است. دولت‌ها موظفند تسهیلاتی را فراهم آورند تا خانواده‌ها بتوانند برای خود مسکن فراهم کرده و از سلامت روان فرزندشان حمایت کنند.

• حق برخورداری از بهداشت

فراهم نمودن حداکثر امکانات و خدمات بهداشتی و پزشکی برای کودکان جوامع از الزامات محسوب می‌شود. همچنین برای کودکانی که والدینشان شاغل هستند، خدمات ویژه ارائه می‌شود. کودکان نیز باید از حق بیمه استفاده کنند و از سطح زندگی مناسب برای رشد جسمی، ذهنی، روحی، اخلاقی، اجتماعی و غیره، بهره ببرند.

• حق بهره‌مندی از آموزش و فعالیت‌های فرهنگی

تمامی کودکان حق استفاده از امکانات تحصیلی، مدارس و افزایش سواد را دارند. آنان می‌توانند در فعالیت‌های فرهنگی شرکت داشته باشند. افزایش سواد افراد جامعه باعث قدرتمند شدن آن جامعه می‌شود و از آنجا که کودکان در امر یادگیری همانند لوح سفید هستند و برای یادگیری مشتاق بوده و یادگیری بالایی دارند، دولت‌ها باید امکانات مختلفی را فراهم کرده و راه تحصیل کردن را برای همگان باز بگذارند و آنان را تشویق به کسب و علم و دانش بنمایند. در این راه از خانواده‌ها و والدین نیز انتظار می‌رود تا فرزندان خود را در این راه همراهی نموده و در راستای حمایت از حقوق کودکان گام بردارند.

دولت‌ها باید مقطع تحصیلات ابتدایی رایگان و اجباری را برای همه کودکان آن جوامع ارائه دهند.

• پرهیز از اعمال خشونت و وارد کردن آسیب جسمی و روحی به کودک

کودکان نسبت به بزرگسالان چه به لحاظ جسمی و چه به لحاظ روحی، ضعیف‌تر هستند. بنابراین باید از اعمال هرگونه خشونت علیه آنان خودداری کرد و از قرار دادن آنان در هرگونه شرایط خشونت‌آمیز پرهیز کرد. کودک آزاری و اعمال خشونت جسمی و روحی، از بزرگترین عوامل تخریب شخصیت کودکان است. کودک آزاری نه تنها پیامدهای بدی به همراه خواهد داشت بلکه زندگی آینده کودک را به عنوان یک فرد بزرگسال به چالش خواهد کشید.

کودک آزاری از جرایم عمومی محسوب می‌شود و با فرد مجرم برخورد خواهد شد.

• احترام به مقام کودک

کودکان مانند هر انسان دیگری نیاز دارند در جامعه پذیرفته و محبوب باشند. احترام گذاشتن به کودکان موجب شکل‌گیری شخصیت آنان شده و موجب براورده ساختن نیازهای روانی می‌شود. احترام به مقام کودک، موجب افزایش اعتماد به نفس و خودباوری او می‌شود. اعتماد به نفس، کودک را از بسیاری از لغزش‌ها باز می‌دارد زیرا کودک به توانایی‌های خود باور خواهد داشت و باید و نبایدها را خواهد شناخت. احترام به مقام کودک، از جمله بایدهای حمایت از حقوق کودکان است.

• حمایت از حقوق کودکان کار

اگرچه آمار دقیقی از کودکان کار در دسترس نیست ولی امروزه تعداد این گروه به دلیل شرایط بد اقتصادی خانواده‌ها رو به افزایش است. کار کشیدن مدام و مستمر از کودکان به عنوان کارگر یا فروشنده، در حالی که خودشان به حقوق خود واقف نبوده و بر اساس ناآگاهی در این روند قرار می‌گیرند، یک کودک را در جمله کودکان کار قرار می‌دهد.

 این کودکان از فعالیت‌هایی نظیر تفریح و بازی مدرسه رفتن و کسب تجربه، شناخت محیط زیبای اطراف به عنوان یک کودک محروم خواهند بود و در عوض با دنیایی خشک و خشن مواجه می‌شوند که دائما در آن در حال دست و پا زدن بوده و هیچ چیز جز تعاملات مالی یاد نخواهند گرفت. این کودکان در واقع از تجربه حس کودکی محروم شده و ناخواسته در مسیر رشد قرار می‌گیرند که لزوما مسیر خوبی نخواهد بود و خطرات بسیاری در سر راهشان قرار خواهد داشت.

جوامع باید هرآنچه می‌توانند برای حمایت از حقوق کودکان کار انجام دهند تا از آمار این گروه کاسته شود.

جامعه از کودکان آن پایه‌ریزی می‌شود و ادامه می‌یابد. اگر کودکان آن جامعه آسیب‌دیده و ضعیف باشند، هرگز آن جامعه موفق نخواهد بود. بنابراین باید حمایت از حقوق کودکان را جدی گرفت تا کودکان قوی، سالم و آگاه در جامعه رشد و نمو پیدا کنند. جامعه‌ای با کودکان سالم، یک جامعه قدرتمند خواهد بود.